टोमॅटो - एक रसाळ आणि बहुमुखी फळ

भारतीय भोजनपद्धतीमध्ये बहुतांशी वापरला जाणारा एक पौष्टिक पदार्थ म्हणजे टोमॅटो. टोमॅटो हे केवळ भारतातच नव्हे तर जगभरातील लोकांचा भोजनातील एक आवडता पदार्थ आहे.

टोमॅटोचा वापर हा प्रामुख्याने स्वयपांकात भाजी म्हणून केला जात असला तरी वनस्पतिशास्त्रानुसार टोमॅटोचे वर्गीकरण हे फळांमध्ये होते कारण टोमॅटो हे फुलांपासून विकसित होतात व त्यांच्यामध्ये बिया असतात.

टोमॅटोच्या रसाळ पोतामुळे, दोलायमान लाल रंग आणि स्वादिष्ट चवीमुळे त्याचा वापर अनेक पाककृतींमध्ये केला जातो.

टोमॅटोच्या निर्मितीची मुळे मध्य व दक्षिण अमेरिकेत जात असली तरी त्यांना हजारो वर्षांचा इतिहास आहे. टोमॅटोचा उगम एझ्टेक आणि इंका आदी प्राचीन संस्कृतींनी लावला कारण त्यावेळी या संस्कृतींनी टोमॅटोस केवळ एक खाद्य पदार्थ म्हणून नव्हे तर त्याच्यातील औषधी गुणधर्मांमुळे सुद्धा अन्नात मानाचे स्थान दिले होते.

कालांतराने युरोपियन संशोधकांनी टोमॅटोची ओळख संपूर्ण जगास करून दिली व पाहता पाहता टोमॅटोची लागवड सर्वत्र वेगाने होऊ लागली.

टोमॅटो हा पदार्थ लोकप्रिय होण्याचे कारण म्हणजे त्याचा वापर हा अन्नामध्ये विविध कारणांसाठी केला जाऊ शकतो. टोमॅटो हे सॅलडमध्ये कच्चे खाल्ले जातात, सॅन्डविचमध्ये कापून खाल्ले जाऊ शकतात, टोमॅटोचा ज्यूस सुद्धा केला जाऊ शकतो तसेच टोमॅटोपासून सूप, सॉस सुद्धा केला जातो याशिवाय अनेक शाकाहारी अथवा मांसाहारी पदार्थांची चव वाढवण्यातही टोमॅटोचा मोठा हातभार लागतो.

टोमॅटो हे आकाराने आणि रंगाने सुद्धा विविध प्रकारातील आढळून येतात व यामध्ये लहानग्या चेरी टोमॅटोपासून मोठ्या आकाराच्या बीफस्टिक्स टॉमेटोपर्यंत अनेक प्रकार आहेत आणि फक्त लाल रंगाचीच नव्हे तर अगदी पिवळी, हिरवी आणि जांभळ्या रंगाचे टोमॅटो सुद्धा अस्तित्वात आहेत.

आपल्या सुंदर चवीसाठी टोमॅटो प्रख्यात आहेतच मात्र टोमॅटो हे आरोग्यासाठी सुद्धा अत्यंत फायदेशीर आहेत. टोमॅटोमध्ये आवश्यक जीवनसत्वे आणि खनिजे उदाहरणार्थ व्हिटॅमिन सी, पोटॅशियम आणि फोलेट चांगल्या प्रमाणात आढळतात. टोमॅटोमध्ये लाइकोपीन सारखे शक्तिशाली अँटिऑक्सिडंट आहेत ज्यांचा उपयोग प्रामुख्याने कर्करोग व हृदयविकाराचा धोका कमी करण्याकरिता होतो.

टोमॅटोमध्ये चरबी आणि कॅलरीचे प्रमाण सुद्धा कमी असते त्यामुळे वजनावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी टोमॅटोचे सेवन फायदेशीर असते.

टोमॅटोचे उत्पादन घेणे तुलनेने सोपे असते कारण टोमॅटोची वाढ सर्व प्रकारच्या हवामानामध्ये होऊ शकते आणि त्याची लागवड बागेत आणि अगदी छोट्या भांड्यात सुद्धा करता येते व यामुळेच टोमॅटोचे उत्पादन घेण्याचे प्रमाण गेल्या काही वर्षांत वाढले आहे. स्वतः लागवड केलेल्या टोमॅटोच्या रोपातून निर्माण झालेल्या टोमॅटोची फळे पाहण्याचा आनंद काही औरच असतो.

खऱ्या अर्थी टोमॅटो हे अन्नास चवदार बनवणारा एक उपयुक्त पदार्थ आहे. टोमॅटोमुळे जेवणास रंग, चव आणि पोषक गुणधर्म प्राप्त होतात. खवय्यांच्या दुनियेतील एक प्रमुख घटक म्हणून टोमॅटोने जगभरातील लोकांच्या हृदयात आणि पोटात मानाचे स्थान प्राप्त केले आहे.