भुतांचे हे प्रसिद्ध प्रकार तुम्हाला माहित आहेत काय?

भुताखेतांच्या गोष्टी या लहानपणापासून आपल्या सवयीच्या भाग झाल्या आहेत. भुते ही असतात अथवा नसतात या प्रश्नापलिकडे अनेक रसांपैकी एक जो मनुष्याच्या गरजेचा भयरस आहे त्याचा अनुभव घेण्यास भुतांच्या गोष्टी वाचणे अथवा ऐकणे हा अनेकांच्या आवडीचा विषय झाला आहे.

यामुळेच तर आजही सर्व भाषांमध्ये भुतांवरील चित्रपट, मालिका व पुस्तके प्रकाशित होत आहेत व चालतही आहेत. लोककथांमधून भुतांच्या विवीध प्रकारांबद्द्ल आपण ऐकत असतो असेच काही प्रकार आपण या लेखात जाणुन घेऊ.

1. भूत किंवा पिशाच्च- साधारण शक्तीचे लोक जसे असतात, त्याप्रमाणे या वर्गातील सर्व साधारण वर्गास भूत किंवा पिशाच हे नांव आहे. ती शक्तीनें, अधिकाराने व कर्तबगारीने कमी असतात. ती स्वतंत्र नसून इतर शक्तिशाली वर्गाच्या अमलाखाली असतात. त्यांचे पाय उफराटे असतात. ती कुठल्यातरी पदार्थाची इच्छा पूर्ण करून घेण्यासाठी माणसांना पछाडतात, आजारी करतात व त्यांना हवे असलेले पदार्थ दिले म्हणजे त्यांच्यापासून बाधित व्यक्तीची सुटका होते.
2. समंध- हे भुतांतील अधिक शक्तिमान वर्गातील असतात. त्यांची स्वरूपें दांडगी, भयंकर व काळी असतात. ते बहुशः दांडग्या झाडावर, मोठया वाड्यांतील ओसाड भागांत वगैरे असतात, व त्यांची इच्छा फार मोठी असते. ते पुरलेल्या पैशावर अथवा धनावर सुद्धा राहतात.
3. ब्रह्मसमंध- हे रात्री दिवसा केव्हां वाटेल तेव्हां अगदी मनुष्यासारखे रूप धरून मोठ्या विस्तीर्ण वाड्यांतील एखाद्या बाजूच्या भागांत, किंवा पुष्कळ दिवस ओस पडलेल्या वाड्यात, किंवा जुनाट पिंपळाचे पारावर, अथवा विस्तीर्ण वडावर बसून स्नानसंध्या करतात व जप म्हणतात. ते फारसे कोणाच्या वाटेस जात नाहीत.
4. मुंजा- हा ब्रह्मचारी मुलाच्या स्वरूपाचा लंगोटी धालणारा व सदा पिंपळावर राहणारा वर्ग आहे.
5. पितर- ही भुताची लहान व ठेंगणी जात असून ते सदोदित जमावाने फिरत असतात. ते बहुतांशः आपल्यांतील कोणाच्या तरी हितासाठी थोडासा त्रास देतात, मात्र कल्याणही करितात.
6. ईर किंवा वीर- हीं भुते फार शूर असतात. ती शिपायाच्या वेशात हाती ढाल तलवार इत्यादी घेऊन फिरतात.
7. धीर- ही फार शक्तीची भुतें असून भूतवर्गातील सत्ताधारी अधिकार्‍यांचे ते सेवक असतात.
8. वेताळ - हा विरांचा अधिकारी व भुतांचा मुख्य सेनापती आहे असे मानतात. याला सर्व भुतांनी रोज हजेरी द्यावी लागते.
9. हडळ- हा भुतांमधील भयानक प्रकार आहे. ही स्वभावाने फार दुष्ट असते. ही माणसांना विशेषतः तरुणांना चांगली चांगली रूपे दाखवून फसविते, व मुलांना पछाडते.
10. येड मकडताई- हा भूतांतील पुष्कळ मुले असणारा प्रकार आहे. ही बहुशः खेड्यापाड्यांत व लोकांच्या परड्यांत आपली मुलेबाळे घेऊन असते, आणि आपल्या मुलांस भाकरी तुकडा मिळावा म्हणून त्या घरच्या किंवा शेजार्‍या पाजार्‍यांच्या मुलांस पछाडून आजारी करून आपल्या मुलाबाळांच्या इच्छा तृप्त करून घेते.
11. डाकिणी- या सुद्धा भयंकर निर्दय असतात.
12. शाकिणी- या भूतांतील श्रेष्ठ वर्गातील असतात.
13. जखीण किंवा जाखीण- ही बहुशः वृद्ध स्त्रीच्या रूपाने फिरते. हिचे केस शुभ्र रुपेरी व विसकटलेले असतात. हिची गांठ पडली, तर ही भल्या माणसास कल्याणकारक साधन देते.
14. आसरा- ही पाण्यात राहणारी, पाण्यातून खाली पाताळांत जाणारी भूत वर्गातील स्त्रीजात आहे. या नेहमी सुस्वरूप स्त्रियांच्या रूपाने असतात.

या १४ प्रसिद्ध भुतांखेरीज अनेक प्रकारची भूत पिशाच्चे आहेत. भूत पिशाच्च फक्त रात्रीच फिरतात असे नाही तर ही निर्मनुष्यस्थळी भर दोन प्रहरी, तिन्हीसांजा, मध्यरात्री, अंधारांत, नाना प्रकारच्या रूपाने दिसून येऊ शकतात. ही पशुपक्ष्यांचीही रूप सुद्धा धारण करू शकतात. एकट्या दुकट्या माणसास पकडणे, भय दाखवणे, चेष्टा दाखवणे, ओरडणे, जाळ किंवा दिवट्या दाखवणे असे उद्योग ते करीत असतात. अमावस्या अथवा पौर्णिमेस त्यांचा प्रभाव विशेष असतो. भुते ही वायुरूप असतात व त्यांची सावली पडत नाही.

टीप - हि माहिती ऐकीव किंवा जुन्या लोकांनी लिहिलेल्या साधनांवर आधारित असून वाचकांनी याकडे फक्त मनोरंजन म्हणून पाहावे. या लेखाच्या माध्यमातून अंधश्रद्धा पसरवण्याचा कोणताही हेतू या लेखाच्या लेखकाचा नसून वाचकांचे मनोरंजन व्हावे याच हेतूने हा लेख लिहिला गेला आहे.