वशिष्ठीपुत्र पुलुमावी - गौतमीपुत्र सातकर्णी याचा पुत्र

महाराष्ट्राचा प्राचीन राजवंश म्हणून सातवाहन घराणे ओळखले जाते. सातवाहन घराण्यात अनेक कर्तृत्ववान पुरुष व स्त्रिया उदयास आला व महाराष्ट्राच्या उत्कर्षात त्यांनी भर घातली. सातवाहन साम्राज्यातील सर्वात प्रसिद्ध राजा गौतमीपुत्र सातकर्णी याचा पुत्र वसिष्ठी पुत्र पुलुमावी याच्याबद्दल या लेखातून जाणून घेऊ.

वसिष्ठीपुत्र पुलुमावी याच्या वडिलांचे नाव गौतमीपुत्र सातकर्णी व मातेचे नाव वसिष्ठी असे होते. गौतमी पुत्र सातकर्णी यांच्यानंतर वसिष्ठीपुत्र पुलुमावी गादीवर इसवी सन १३१ साली स्थानापन्न झाला.

वसिष्ठीपुत्र पुलुमावी याची राजधानी महाराष्ट्रातील पैठण अर्थात प्रतिष्ठान ही असून त्याने एकूण चोवीस वर्षे राज्य केले. वसिष्ठीपुत्र पुलुमावी हा पराक्रमी राजा असून त्याने आपल्या पराक्रमाने अनेक बिरुदे धारण केली होती यापैकी नवनर स्वामी, दाक्षिणापथेश्वर, दक्षिणापथ स्वामी आदी बिरुदे प्रख्यात आहेत.

कालांतराने पश्चिमी क्षत्रप चष्टन याने त्याच्यावर हल्ला करून पूर्व आणि पश्चिम माळवा, काठेवाड आणि पूर्व राजपुताना आदी प्रदेश जिंकून घेतला. वशिष्ठीपुत्र याचे शिलालेख हे कान्हेरी, नाशिक, कार्ले, मंगरूळ, चांदा, आंध्र प्रदेशातील अमरावती, अनंतपूर आणि कडाप्पा आदी ठिकाणी आढळले आहेत.

वशिष्ठीपुत्र याची जी नाणी आढळली आहेत त्यापैकी अनेक नाण्यांवर नौकेचे चित्र पाहावयास मिळते याचा अर्थ त्याकाळी सातवाहनांचे स्वतःचे असे आरमार होते. तत्कालीन माहितीवरून वशिष्ठीपुत्र याचे राज्य हे दक्षिण भारतात पुद्दुचेरी पर्यंत विस्तारले होते व याशिवाय महाराष्ट्र आणि आंध्रप्रदेश आदी विभाग सुद्धा त्याच्या राज्यात येत असत.

वशिष्ठीपुत्र याचे लग्न क्षहरात क्षत्रप रुद्रदामन याच्या मुलीशी झाले होते. वशिष्ठीपुत्र याच्या कारकिर्दीत नाशिक, कार्ले, कान्हेरी येथील काही लेण्यांची निर्मिती करण्यात आली होती. आपले वडील गौतमीपुत्र सातकर्णी इतका वाशिष्ठी पुत्र पुलुमावी पराक्रमी नसला तरी सातवाहनांच्या इतिहासात त्याचे मोठे योगदान आहे.