वाघबीळ अथवा नाचणटेपाची गुहा - किल्ले रायगड

किल्ले रायगडाच्या आसमंतात अनेक स्थळे आहेत जी आजही फारशी प्रसिद्धीच्या झोतात आलेली नाहीत व यापैकी एक म्हणजे वाघबीळ अथवा नाचणटेपाची गुहा. 

ही गुहा पाचाडहून रायगडच्या दिशेने येताना चीत दरवाज्याच्या विरुद्ध दिशेस असलेल्या एका डोंगरात समुद्रसपाटीपासून अदमासे साडे चारशे मीटर उंचावर आहे.

ही गुहा नैसर्गिक असून तिचा काळ अश्मयुगापर्यंत जातो. राजगडावर जसे नेढे आहे तशीच काहीशी या गुहेची रचना असली तरी हिचा अंतर्भाग बऱ्यापैकी मोठा असल्याने कोकणातील हातखंबा येथील गुहेशी ही खूप साम्य दर्शविते.

अश्मयुगात मानवाने याठिकाणी निवास केल्याचे दगडी हत्यारे इत्यादी पुरावे संशोधकांना आढळले आहेत. 

या गुहेस वाघबीळ, नाचणटेपाची गुहा अथवा गन्स ऑफ पाचाड या नावाने ओळखले जाते व हिचा वापर मानवी अधिवास, वन्य प्राण्यांचा अधिवास तसेच पहाऱ्याची चौकी म्हणून केला गेला होता.

या गुहेचे वैशिट्य म्हणजे हिला एकूण तीन तोंडे असून यातील दोन तोंडे पश्चिम दिशेस असून तिसरे व मोठे तोंड पूर्वेस आहे व येथूनच सध्या गुहेत प्रवेश करण्याचा मार्ग आहे.

गुहेच्या आतील भाग प्रशस्त असून हवा व प्रकाश येण्यास विपुल जागा आहे व एका वेळी या ठिकाणी पंचवीस माणसे राहू शकतात.

ऐतिहासिक काळात येथून पश्चिमेकडील पाचाड व पूर्वेकडील रायगडवाडी या रायगडाकडे येणाऱ्या दोन प्रमुख  मार्गांवर नजर ठेवणे शक्य होते आणि वेळप्रसंगी या ठिकाणी तोफा सुद्धा ठेवल्या गेल्याचे उल्लेख आढळतात.

१७७३ साली रायगडची मोर्चेबंदी झाली होती त्यावेळी तोफांसाठी धमधमे रचण्याच्या जागा निश्चित केल्या गेल्या होत्या व यातील एक मोर्चा चीत दरवाज्याजवळ, दुसरा मोर्चा रायगड वाडी येथे, तिसरा मोर्चा घळकीच्या मेटाजवळ तर चौथा मोर्चा हा नाचणं टेपाजवळ बांधण्यात आला असल्याचा उल्लेख आढळतो.

रायगड किल्ल्याच्या ऐतिहासिक वैभवात मोलाची भर घालणारी ही गुहा एकदा तरी पाहायलाच हवी.